Dutch: Path of Resistance

by Per Herngren translated by Susan van der Hijden.
The whole Path of Resistance book in English.

Hoofdstuk 1

 

Het pad van verzet: over burgerlijke ongehoorzaamheid

Wat is burgerlijke ongehoorzaamheid?

Ongehoorzaamheid is niets nieuws. Burgelijke ongehoorzaamheid echter, is een vrij nieuw fenomeen. Het begrip burgelijke ongehorzaamheid kwam het eerste van de Amerikaanse schrijver Henry Thoreau, en werd uitgelegd in zijn klasieke essay,  Civil Disobedience, uitgebracht in 1849.[1] Als protest tegen slavernij, onderdrukking, en de oorlog van de VS tegen Mexico, weigerde hij om oorlogs belasting te betalen. Het weigeren om oorlogs belasting te betalen was geen nieuw idee: het werd onder andere gebruikt door de anti-slavernij Abolitionisten. Karl Marx heeft ook geprobeerd een kampagne te organiseren om mensen er van te overtuigen geen belasting te betalen tijdens de revolutie in Europa in 1884. Het orginele van Thoreau’s idee was dat hij er op stond dat de gemeenschap reageerde. Thoreau zag burgelijke ongehoorzaamheid als een hele entiteit, waar straf minstens zo belangrijk was als het breken van de wet. Dit maakte van burgelijke ongehoorzaamheid een byzondere actievorm. Straf -of het bezweren van de macht van het straffen- is de ware basis van burgelijke ongehoorzaamheid. Thoreau had beargumenteerd dat actie vanuit principes, de waarneming en het uitvoering van recht, boven de wet staat en fundamenteel revolutionair is.[2] De regering van een land is machteloos zonder de medewerking en gehoorzaamheid van haar bevolking. Mahatma Gandhi, die de strijd tegen het Engelse kolonialisme in India leidde, liet in de praktijk zien dat massale ongehoorzaamheid de macht van de staat kan uitschakelen.  Wanneer de mens zich realiseerd dat het onmenselijk is om onrechtvaardige wetten te gehoorzamen, dan zal geen tyranie hem meer tot slaaf maken, zei Gandhi.[3]

Dit leid ons naar een ander orgineel aspect van Thoreau. Zijn verzet was gericht op gehoorzame burgers, niet op de regering die opdracht gaf tot onrechtvaardige daden. Het waren de burgers die de voornaamste doelgroep  waren en zijn voor burgelijke ongehoorzaamheid. Thoreau vond dat de meest bewuste supporters van onrechtvaardigheid en de grootste obstakels voor hervormingen die mensen waren die, hoewel ze tegen de regering zijn; haar hun trouw en ondersteuning geven.[4] Hij nam aan dat er genoeg mensen waren om een einde aan de oorlog en de slavernij te maken wanneer zij veranderden van het hebben van meningen naar aktieve ongehoorzaamheid.

Het probleem is echter dat de meeste van ons gehoorzaam zijn. Maar wanneer enkele mensen de konsekwenties van ongehoorzaamheid accepteren door burgelijke ongehoorzaamheid te beoefenen, dan zullen anderen worden uitgedaagd om onrechtvaardige wetten en beslissingen te breken. Op deze manier laten ze ons zien, net als Thoreau ons liet zien, dat een van de obstakels voor het creeren van een rechtvaardigere wereld –de angst voor persoonlijke gevolgen- kan worden overwonnen.

Een defenitie van Burgelijke Ongehoorzaamheid

 

Burgelijke ongehoorzaamheid is voortgekomen uit liberale en humanistische tradities. Mensen die eerlijk geworsteld hebben met het dilema van moderne democratiëen hebben burgelijke ongehoorzaamheid als democratische handelswijze proberen te gebruiken om gerechtigheid te krijgen voor minderheden en andere groepen die worden onderdrukt (niet alleen Westerse democratiëen, maar ook dictatorschappen in de derde Wereld en socialistische een-partij landen zijn met burgelijke ongehoorzaamheid geconfronteerd). De dynamiek van de methode is gebaseerd op de basis van democratie-de dialoog. Burgelijke ongehoorzaamheid werkt alleen maar vanwege haar democratische dynamiek. Voor het onderuithalen van een onrechtvaardige wet is het essentieel dat er blijvend discussie over de juiste actie word gevoerd. Dit principe van dialoog is één van de verschillen tussen deze methode en methodes die direkt effect hebben zijn, zoals boycotten, staken, ongehoorzaamheid door grote groepen of directe actie. Deze methodes kunnen ook de democratie bevorderen, maar dienen vooral als politiek drukmiddel.

Wat is de rol van burgelijke ongehoorzaamheid in een democratie? In zijn nu klassieke boek, A Theory of Justice van 1971, onderzoekt John Rawls de rol van burgelijke ongehoorzaamheid in een vrijwel rechtvaardig regime.[5] Volgens Rawls is burgelijke ongehoorzaamheid niet moeilijk te rechtvaardigen in een onrechtvaardig regime, in een land waarvan de regering niet naar de wil van de meerderheid luistert. Het probleem is echter, hoe dat in een vrijwel rechtvaardig regime kan? Zijn theorie impliceert dat diegenen die burgelijke ongehoorzaamheid practiseren tot een minderheid behoren ddie zich tegen de wil van de meerderheid heeft gekeerd.

Volgens Rawls, is het onmogelijk om burgelijke ongehoorzaamheid te rechtvaardigen door voor religieuse of persoonlijke denkbeelden te pleiten. In de plaats daarvan moet men een appèl doen op het gevoel voor gerechtigheid van de gemeenschap. Hij neemt aan dat burgers onder een vrijwel rechtvaardig regime een algemeen begrip hebben van gerechtigheid. In dat geval verschaft burgelijke ongehoorzaamheid de minderheid met een methode die de meerderheid laat afwegen of de juistheid van de burgelijke ongehoorzaamheidsactie in overeenstemming is met hun gevoel voor gerechtigheid of niet. Een actie werkt in dit geval als een appèl.

Hij benadrukt dat het aan het individu is om te beslissen wanneer het goed is om burgelijke ongehoorzaamheid te beoefenen. Ieder mens is verantwoordelijk voor zijn of haar daden. Dat betekent niet dat we kunnen beslissen wat we maar willen. Een verantwoordelijk burger zijn betekent dat we de politieke principes die de wettelijke basis vormen voor ons soort van democratie in acht nemen. Burgelijke ongehoorzaamheid is, schrijft Rawls, een actie die zowel open, geweldloos, gewetensvol, politiek als ook illegaal is. Meestal is het het doel van burgelijke ongehoorzaamheid  om de wet of een beslissing van de regering te veranderen. Een actie doet appèl op het gevoel voor gerechtigheid van de meerderheid, en haar boodschap is dat de principes van de maatschappelijke samenwerking tussen vrije en gelijkwaardige mensen niet zijn gerespecteerd. Rawls maakt zelfs nog één onderscheid, namelijk dat  directe burgelijke ongehoorzaamheid gericht moet zijn tegen de wet die gebroken word. Het is deze wet die moet veranderen. Indirecte burgelijke ongehoorzaamheid echter, is gericht op een andere wet of beslissing dan die die zou moeten veranderen.

Ik gebruik een defenitie die enerzijds breeder en anderzijds smaller is dan Rawl’s defenitie. Dit is mijn defenitie:

  • Burgelijke ongehoorzaamheid is een open actie
  • Het is gebasseerd op geweldloosheid
  • De actie is illegaal of gaat tegen een bevel of beslissing in
  • Het directe doel van de actie is om een fenomeen in de maatschappij te behouden of te veranderen
  • De persoonlijke gevolgen van de actie zijn een belangrijk onderdeel van de boodschap.

Burgelijke betekekent meestal betreffende de burger. In de geweldloosheids beweging heeft burgelijke een iets andere betekenis. Burgelijke is, in dit geval, het tegenovergestelde van gewelddadig. Diegene die daden van burgelijke ongehoorzaamheid doen gedragen zich op een fatsoenlijke manier, met respect voor de tegenstander als mens. Met tegenstander bedoel ik gesprekspartner, diegene waarnaar de actie is gericht. Gesprekspartners kunnen bij de ene actie vertegenwoordigers van de wet zijn en bij een andere eigenaars van een bedrijf.

Mijn defenitie is in die zin breeder dan Rawl’s defenitie omdat ik niet, zoals hij, de eis stel dat iemand serieuse persoonlijke overtuigingen moet hebben. Ik ben geinteresseerd in een actie die een speciale politieke dynamiek heeft. Ik zie geen redenen om een oordeel over de psyche en het geweten van de activist in een defenitie op te nemen. Burgelijke ongehoorzaamheid is ook burgelijke ongehoorzaamheid wanneeer enkele twijfelaars er aan meedoen. Zij kunnen net als de gelovenden tijdens de rechtszaak een dialoog beginnen over wat goed en wat verkeerd is.

Een ander verschil tussen onze defenities is dat Rawls onderscheid maakt tussen gewetensbezwaar maken en burgelijke ongehoorzaamheid. Gewetens bezwaar maken is dat iemand een beslissing of bevel weigert uit te voeren vanuit gewetens bezwaren. Het is dus, zegt Rawls, meer een private morele actie dan een politieke actie. Maar openlijk gewetensbezwaar maken op een arbeidsplek kan politieke gevolgen hebben. Volgens